هنگام خرید یک لنز جدید، فقط فاصله کانونی (Focal Length) و قیمت را نباید در نظر گرفت. لنزها ویژگیهای متنوعی مانند لرزشگیر و مقاوم بودن در برابر شرایط آب و هوایی دارند، همچنین مسائلی مثل اعوجاج (Distortion) و بوکه (Bokeh) نیز اهمیت دارند.
در اینجا راهنمایی برای درک بهتر این ویژگی‌ها آمده است تا به شما در انتخاب درست و خرید لنز بعدی کمک کند.
فوکوس خودکار (Autofocus)
اکثر لنزهای امروزی دارای فوکوس خودکار هستند. معمولاً یک کلید روی لنز وجود دارد یا از طریق منوی دوربین می‌توانید به فوکوس دستی تغییر دهید. فوکوس دستی برای زمانی مناسب است که می‌خواهید دقت بیشتری داشته باشید یا فوکوس خودکار به‌درستی عمل نمی‌کند، که این مشکل معمولاً در شرایط نوری ضعیف یا زمانی که کنتراست کافی در صحنه نیست، رخ می‌دهد.
فوکوس دستی (Manual Focus)
با وجود اینکه لنزهای فوکوس خودکار بسیار رایج و محبوب هستند، هنوز لنزهای فوکوس دستی در بازار وجود دارند. این لنزها بیشتر در موقعیت‌های خاص مانند عکاسی شب، ماکرو و منظره کاربرد دارند، جایی که دقت بالا در فوکوس اهمیت زیادی دارد یا فوکوس خودکار عملکرد مناسبی ندارد. معمولاً لنزهای فوکوس دستی نسبت به لنزهای فوکوس خودکار قیمت پایین‌تری دارند.
لرزشگیر تصویر (Image Stabilization)
همه‌ی ما دست‌مان می‌لرزد. این لرزش ممکن است باعث تار شدن عکس در عکاسی یا لرزش در ویدیو شود، به‌ویژه در سرعت‌های شاتر پایین یا هنگام استفاده از لنزهای تله‌فوتوی سنگین. بسیاری از لنزهای جدید مجهز به نوعی سیستم لرزشگیر تصویر هستند؛ سیستمی که برای جبران لرزش دست طراحی شده و به شما کمک می‌کند تصاویر واضح‌تری ثبت کنید. لرزشگیر همچنین این امکان را به شما می‌دهد تا در نور کم با سرعت شاتر پایین‌تر عکس‌برداری کنید.
هر شرکت تولیدکننده لنز نام خاصی برای سیستم لرزشگیر خود دارد:
Canon: Image Stabilization (IS)
Nikon: Vibration Reduction (VR)
Sony: Optical Steady Shot (OSS)
Tamron: Vibration Compensation (VC)
Sigma: Optical Stabilization (OS)
همه این‌ها تقریباً یک کار انجام می‌دهند.
نصب سیستم لرزشگیر روی لنز باعث سنگین‌تر شدن آن می‌شود، که به‌نوعی نیاز به لرزشگیر را بیشتر هم می‌کند!
لرزشگیر در بدنه (IBIS)
نوع دیگری از لرزشگیر وجود دارد به نام لرزشگیر داخلی یا In-Body Image Stabilization (IBIS) که داخل بدنه دوربین قرار دارد. این سیستم به کاهش لرزش کمک می‌کند، مخصوصاً زمانی که از لنزی بدون لرزشگیر استفاده می‌کنید. برخی دوربین‌ها هر دو نوع لرزشگیر یعنی IBIS و لرزشگیر داخل لنز را با هم ترکیب می‌کنند تا لرزشگیری کامل‌تر و بهتری داشته باشند.
حالت‌های مختلف لرزشگیر (Stabilization Modes)
برخی لنزها، به‌خصوص لنزهای تله‌فوتو، دارای حالت‌های مختلف لرزشگیر هستند که برای شرایط خاص بهینه‌سازی شده‌اند:
حالت ۱ (Mode 1): برای استفاده عمومی و سوژه‌های ثابت مناسب است.
حالت ۲ (Mode 2): برای حرکت افقی یا پنینگ (مانند دنبال کردن یک خودرو یا دونده) طراحی شده است.
حالت ۳ (Mode 3): برای سوژه‌هایی که حرکات نامنظم دارند، مثل بازیکنان در میدان یا پرندگان در حال پرواز، استفاده می‌شود.
دیافراگم و اف‌استاپ (Aperture and F-stops)
دیافراگم لنز کنترل می‌کند که چه میزان نور از لنز عبور کرده و وارد دوربین شود. همچنین عمق میدان تصویر (میزان وضوح پس‌زمینه و پیش‌زمینه) را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. تنظیمات دیافراگم با نام f-stop شناخته می‌شود. شاید عجیب به نظر برسد اما عدد f بزرگ‌تر به معنی دیافراگم کوچکتر و نور کمتر است، در حالی که عدد f کوچکتر به معنی دیافراگم بازتر و نور بیشتر است.
اگر قرار است زیاد در محیط‌های داخلی یا نور کم عکاسی کنید، بهتر است از لنز «سریع» استفاده کنید؛ یعنی لنزی با دیافراگم باز مثل f/2.8، f/2 یا کمتر.
بعضی از لنزهای زوم دارای دیافراگم متغیر هستند. برای مثال، یک لنز 400-100mm ممکن است دیافراگمی معادل f/4.5-5.6 داشته باشد؛ یعنی در فاصله کانونی 100mm دیافراگم f/4.5 و در 400mm دیافراگم f/5.6 خواهد بود.
سازگاری لنز با دوربین (Lens Compatibility)
حتماً بررسی کنید که لنزی که می‌خرید با دوربین شما سازگار باشد. بسیاری از لنزها با بعضی دوربین‌ها کار نمی‌کنند.
مانت لنز (Lens Mount): هر شرکت سازنده دوربین معمولاً سیستم مانت اختصاصی خودش را دارد. یعنی نمی‌توانید به‌راحتی لنز یک برند را روی دوربین برند دیگر استفاده کنید. مثلاً لنز کانن روی دوربین نیکون یا سونی قابل استفاده نیست و بالعکس.
چند استثنا در مورد سازگاری لنزها
چند استثنا در مورد سازگاری بین برندهای مختلف لنز وجود دارد. برای مثال، شرکت‌های Leica، Sigma و Panasonic اتحادی به نام L-Mount Alliance تشکیل داده‌اند؛ این یعنی مشتریان این برندها می‌توانند لنزهای دارای مانت L را به‌صورت ترکیبی روی دوربین‌های یکدیگر استفاده کنند.
همچنین، Olympus و Panasonic سیستم دوربین Micro Four Thirds را ایجاد کرده‌اند. کاربران این سیستم می‌توانند از لنزهای هر دو برند به‌راحتی استفاده کنند.
لنزهای برند سوم (Third-party)
برخی برندها مانند Sigma و Tamron، لنزهایی تولید می‌کنند که با دوربین برندهای اصلی مانند کانن، نیکون، سونی و... سازگار هستند. این لنزها معمولاً با هدف ارائه کیفیت تصویر مشابه یا حتی بهتر با قیمت کمتر نسبت به لنزهای اصلی تولید می‌شوند.
لنزهای DSLR در برابر لنزهای بدون آینه (Mirrorless)
بین لنزهای طراحی‌شده برای دوربین‌های DSLR و دوربین‌های بدون آینه تفاوت‌هایی وجود دارد. همچنین، لنزهایی که برای سنسورهای APS-C طراحی شده‌اند با لنزهای فول‌فریم تفاوت دارند.
حتی در بین لنزهای یک برند نیز، مانت لنزهای DSLR و بدون آینه متفاوت است. برای مثال، کانن و نیکون آداپتورهایی طراحی کرده‌اند که به کاربران اجازه می‌دهد لنزهای DSLR خود را روی دوربین‌های بدون آینه‌ی همان برند استفاده کنند، بدون مشکل.
برخی آداپتورهای برند سوم نیز در بازار وجود دارد، اما کارایی آن‌ها معمولاً به خوبی آداپتورهای اورجینال نیست.
لنز APS-C در برابر لنز فول‌فریم
لنزهایی که برای دوربین‌های فول‌فریم طراحی شده‌اند، روی دوربین‌های APS-C نیز به‌خوبی کار می‌کنند، هرچند کراپ می‌شوند. اما برعکس این حالت صادق نیست: لنزهای طراحی‌شده برای سنسور APS-C معمولاً روی دوربین‌های فول‌فریم قابل استفاده نیستند، چون میدان دیدشان برای فول‌فریم کوچک است و گوشه‌های تصویر تیره یا سیاه می‌شوند.
فوکوس با سیم (Focus-by-Wire) در برابر فوکوس خطی (Linear)
لنزها به یکی از این دو سیستم فوکوس مجهز هستند:
فوکوس با سیم (Focus-by-Wire): در این سیستم الکترونیکی، وقتی حلقه فوکوس را می‌چرخانید، سیگنالی برای تنظیم فوکوس به لنز ارسال می‌شود. شما مستقیماً لنز را مکانیکی نمی‌چرخانید.
فوکوس خطی (Linear): در این سیستم مکانیکی، با چرخاندن حلقه فوکوس، به‌صورت مستقیم اجزای اپتیکی لنز را حرکت می‌دهید.
در فوکوس با سیم، هنگام استفاده از فوکوس خودکار، عملکرد سریع‌تری وجود دارد. اما در فوکوس دستی، دقت آن پایین‌تر است، زیرا چرخاندن حلقه فوکوس لزوماً معادل یک فاصله ثابت از لنز نیست.
در سیستم فوکوس خطی، هر موقعیت از حلقه فوکوس با یک فاصله دقیق از سوژه مطابقت دارد. این باعث می‌شود تا سازندگان بتوانند نشانه‌های فاصله را روی لنز اضافه کنند که برای برخی کاربردها بسیار مفید است.
عایق‌بندی در برابر آب و گرد و غبار (Weather Sealing)
لنزهای حرفه‌ای‌تر معمولاً دارای عایق‌بندی برای مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی هستند. این ویژگی برای جلوگیری از ورود آب، گرد و غبار یا رطوبت به داخل لنز طراحی شده و در اطراف سوئیچ‌ها، محل اتصال به دوربین و نواحی حساس دیگر استفاده می‌شود.
البته هیچ استاندارد دقیقی برای این عایق‌بندی وجود ندارد و این ویژگی به معنای «ضدآب» بودن لنز نیست. با این حال، اگر قصد عکاسی در فضای باز و شرایط محیطی سخت را دارید، بهتر است هنگام خرید لنز به این ویژگی توجه کنید.
خطای رنگی (Chromatic Aberration)
خطای رنگی یا پاشیدگی رنگ، معمولاً به‌صورت لبه‌های رنگی در اطراف نواحی با کنتراست بالا ظاهر می‌شود.
تقریباً تمام لنزها مقداری خطای رنگی دارند، اما شدت آن در برخی بیشتر است. خوشبختانه این مشکل در نرم‌افزارهایی مانند لایت‌روم (Lightroom) به‌راحتی قابل اصلاح یا کاهش است.
همچنین می‌توانید در هنگام عکاسی با انتخاب f-stop بالاتر (مثلاً f/11 یا f/16) مقدار آن را کاهش دهید. به‌طور کلی، در f-stopهای پایین‌تر (مثل f/2.8 یا f/4) خطای رنگی بیشتری دیده می‌شود.
اعوجاج نوری: بشکه‌ای، کوسنی و سبیلی (Barrel, Pincushion, Mustache)
لنزها ممکن است یکی از سه نوع اعوجاج نوری را داشته باشند:
اعوجاج بشکه‌ای (Barrel Distortion): تصویر در مرکز صاف است اما خطوط کناری به سمت بیرون خمیده می‌شوند، شبیه لبه‌های یک بشکه. معمولاً در لنزهای واید دیده می‌شود.
اعوجاج کوسنی (Pincushion Distortion): برعکس اعوجاج بشکه‌ای است؛ خطوط در گوشه‌ها به سمت داخل خم می‌شوند. این اعوجاج بیشتر در لنزهای تله‌فوتو ظاهر می‌شود.
اعوجاج سبیلی (Mustache Distortion): ترکیبی از دو نوع قبلی است. خطوط در مرکز تصویر به بیرون خم می‌شوند، در حالی که خطوط در اطراف تصویر به سمت داخل خم می‌شوند.
اعوجاج‌های بشکه‌ای و کوسنی معمولاً با نرم‌افزارهایی مانند Lightroom به‌راحتی اصلاح می‌شوند.
خطای کُما (Coma)
خطای کُما یا کُما (Comatic Aberration) زمانی رخ می‌دهد که نقاط نوری در لبه‌های تصویر کشیده شده و شبیه دُم شهاب‌سنگ یا ستاره دنباله‌دار دیده می‌شوند.
این پدیده بیشتر در عکاسی نجومی دیده می‌شود، زمانی که ستاره‌ها در لبه تصویر شبیه لکه‌های کشیده و دُم‌دار ظاهر می‌شوند.
این مشکل قابل اصلاح در نرم‌افزار نیست، اما با استفاده از f-stopهای بالاتر می‌توان آن را کاهش داد. البته در عکاسی شب، استفاده از f-stop بالا ممکن است نوردهی تصویر را کم کند. بنابراین، اگر قصد عکاسی از آسمان شب دارید، به‌دنبال لنزی باشید که ذاتاً کُمای کمی داشته باشد.
عناصر و گروه‌های لنزی (Lens Elements and Groups)
یک عنصر لنز یک قطعه شیشه‌ای یا ماده شفاف است که برای شکست نور (خم کردن مسیر نور) در لنز استفاده می‌شود. لنزهای دوربین می‌توانند یک یا چند عنصر داشته باشند، و این عناصر در گروه‌هایی مرتب شده‌اند.
وقتی به مشخصات فنی یک لنز نگاه می‌کنید، معمولاً تعداد عناصر و گروه‌ها نیز ذکر می‌شود.
لنزهای مدرن ترکیبی از چند عنصر در گروه‌های مختلف هستند. این عناصر ممکن است شکل‌ها، مواد و عملکردهای متفاوتی داشته باشند. برای مثال، برای کاهش خطای رنگی، ممکن است از عناصر کم‌پراکنش (Low Dispersion) ساخته‌شده از موادی مثل فلوریت استفاده شود.
علاوه بر این، عناصر آسفریکال (Aspherical) در لنزها به‌کار می‌روند تا اعوجاج نوری را کاهش دهند، به‌ویژه در لنزهای واید یا لنزهای با دیافراگم باز که بیشتر در معرض خطاهای نوری هستند.
حرکت گروه‌های لنز
برخی از گروه‌های لنز داخل لنز برای بزرگ‌نمایی (زوم) و فوکوس حرکت می‌کنند. برخی دیگر از گروه‌ها برای لرزشگیر تصویر طراحی شده‌اند و هنگام عکاسی برای جبران لرزش دست، حرکت می‌کنند.
پوشش‌های لنز (Lens Coatings)
پوشش‌های لنز لایه‌های نازکی از مواد هستند که روی سطح لنز دوربین اعمال می‌شوند تا عملکرد لنز را بهبود بخشند. چند نوع رایج از این پوشش‌ها وجود دارد که هر کدام هدف خاصی را دنبال می‌کنند:
پوشش ضد بازتاب (Anti-reflective Coatings): این پوشش‌ها میزان بازتاب نور از سطح لنز را کاهش می‌دهند و به همین دلیل باعث کاهش پدیده‌هایی مثل فلر (flare) و شبح‌زدگی (ghosting) در تصاویر می‌شوند.
پوشش‌های UV: این پوشش‌ها نور فرابنفش را مسدود می‌کنند. نور UV می‌تواند باعث تغییر رنگ در تصاویر شود و همچنین برای چشم انسان مضر است.
پوشش‌های مقاوم در برابر آب و چربی: این پوشش‌ها مانع چسبیدن قطرات آب یا چربی به سطح لنز می‌شوند. نتیجه این ویژگی آسان‌تر شدن تمیزکاری و بهبود کیفیت تصویر است.
پوشش‌های ضد خش: این پوشش‌ها از سطح لنز در برابر خراشیدگی و آسیب‌های دیگر محافظت می‌کنند.
پوشش‌ها معمولاً روی عنصر جلویی و/یا پشتی لنز اعمال می‌شوند و از موادی مانند پلیمرها، فلزات و سرامیک‌ها ساخته می‌شوند.
بوکه (Bokeh)
بوکه واژه‌ای ژاپنی به‌معنای «تار شدن» است و به کیفیت بخش‌های تار یا خارج از فوکوس تصویر گفته می‌شود.
بوکه‌ی خوب ظاهری نرم و کرمی‌مانند دارد، در حالی که بوکه‌ی بد دارای لبه‌هایی تیز و قابل تشخیص است. مثلاً وقتی منبع نوری کوچکی در پس‌زمینه باشد، اگر لنز بوکه‌ی خوبی داشته باشد، لبه‌های نور به‌صورت نرم در پس‌زمینه محو می‌شوند.
در مقابل، لنزهایی با بوکه‌ی ضعیف، نقاط نوری را با لبه‌هایی مشخص و گاهاً با پدیده‌ای به نام بوکه حلقه پیازی (Onion Ring Bokeh) نمایش می‌دهند؛ جایی که دایره نور حاوی حلقه‌های داخلی شبیه به لایه‌های پیاز یا درخت است.
لنزهای پارفوکال در برابر واری‌فوکال (Parfocal vs Varifocal)
لنز پارفوکال (Parfocal) نوعی لنز دوربین است که هنگام تغییر فاصله کانونی (زوم کردن یا عقب رفتن)، فوکوس خود را حفظ می‌کند. این ویژگی برای موقعیت‌هایی مانند دنبال کردن سوژه‌های متحرک بسیار مفید است.
با یک لنز پارفوکال می‌توانید برای تنظیم فوکوس روی سوژه زوم کنید، سپس برای گرفتن کادر مورد نظر عقب بروید، بدون اینکه فوکوس به هم بخورد.
در مقابل، لنز واری‌فوکال (Varifocal) با تغییر فاصله کانونی، فوکوس خود را از دست می‌دهد و نیاز به فوکوس مجدد دارد.
لنزهای پارفوکال معمولاً از لنزهای واری‌فوکال گران‌تر هستند. همچنین ممکن است در برخی موارد زوم بیشتری، ابعاد کوچکتر و وزن کمتری داشته باشند.
تنفس فوکوس (Focus Breathing)
Focus Breathing زمانی اتفاق می‌افتد که زاویه دید لنز هنگام تغییر فوکوس، تغییر می‌کند. این پدیده به این دلیل «تنفس» نامیده می‌شود که لنز هنگام چرخاندن حلقه فوکوس شبیه به «نفس کشیدن» به نظر می‌رسد؛ گویی که تصویر جلو و عقب می‌رود.
ایده‌آل این است که لنز کمترین میزان تنفس فوکوس را داشته باشد، چراکه این پدیده ممکن است ترکیب‌بندی تصویر را برای عکاسان ثابت به هم بزند، و در ویدیو جلوه‌ای ناخوشایند ایجاد کند.
لنزهای گران‌قیمت و حرفه‌ای معمولاً تنفس فوکوس کمتری دارند، در حالی که لنزهای ارزان‌قیمت و مبتدی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند.
امیدواریم این راهنمای مقدماتی ویژگیهای لنز، به شما کمک کرده باشد تا تفاوت لنزهای مختلف موجود در بازار را بهتر درک کنید.
تهیه و تنظیم : اطمینان | نمایندگی تعمیر لنز Canon
