هیچ چیز به اندازه دیدن رشد قارچ در عناصر داخلی لنزتان ناامیدکننده نیست. قارچ لنز بیشتر در لنزهای قدیمی دیده می‌شود. این مشکل به برند، کیفیت ساخت یا قیمت لنز ربطی ندارد؛ اگر رطوبت برای مدت طولانی در لنز باقی بماند، قارچ حتماً رشد خواهد کرد.
با افراد زیادی صحبت کرده‌ام که سعی کرده‌اند قارچ را با محلول‌های تمیزکننده لنز و دستمال‌های معمولی پاک کنند. بگذارید یک زحمت را از دوشتان بردارم: با محلول‌های رایج تمیزکننده نمی‌توانید قارچ را از بین ببرید. الکل، تینر، و حتی اتانول (مثلاً ودکا) هم اثری ندارند. ترکیب زور بازو با این مواد تنها باعث خراش، آسیب به پوشش عدسی‌ها، و در نهایت دلخوری شما می‌شود.
امروز می‌خواهم یک روش ساده و بدون آسیب را برای پاک کردن قارچ از لنز با شما به اشتراک بگذارم. اگر کمی وقت بگذارید و حاضر باشید دست به کار شوید، می‌توانید این دشمن لنزها را از بین ببرید و شاید یک لنز کلاسیک قدیمی را دوباره زنده کنید.
هشدار: این راهنما شامل باز کردن قطعات داخلی لنز است. اگر با این نوع کارها راحت نیستید، بهتر است لنزتان را به تعمیرکار حرفه‌ای بسپارید. مسئولیت هر اتفاقی با خودتان است!
ابزار و وسایل مورد نیاز:
لنز اسپنر (Lens Spanner): من این ابزار را با قیمت حدود ۱۶.۵۰ دلار خریدم. جایگزینی برای این ابزار وجود ندارد که آسیبی به لنز نزند.
ست پیچ‌گوشتی JIS: برای لنزهای ساخت ژاپن، به پیچ‌گوشتی‌های استاندارد صنعتی ژاپن نیاز دارید. ظاهر آن‌ها شبیه پیچ‌گوشتی چهارسو (Philips) است ولی کمی تفاوت دارند. زاویه و عمق نوک پیچ‌گوشتی JIS مخصوص پیچ‌های خاصی است که استفاده از پیچ‌گوشتی معمولی باعث آسیب زدن می‌شود. من یک ست آمریکایی خوب با قیمت حدود ۱۵ دلار تهیه کردم.
چراغ رومیزی: من از دو نوع چراغ با بازوی منعطف استفاده می‌کنم. یکی نور نقطه‌ای و قوی دارد و دیگری چند ال‌ای‌دی با پخش‌کننده نور سفید دارد تا سایه ایجاد نشود. چراغ‌های ایکیا برای این کار عالی هستند.
ظرف نگهداری قطعات: من یک بشقاب پلاستیکی سفید به قیمت ۲ دلار خریدم.
ظرف خیساندن قطعات: یک کاسه سرامیکی کوچک سفید با قیمت حدود ۳ دلار.
موچین: هر نوعی مناسب است.
دستکش نیتریل: برای محافظت از پوست در برابر محلول‌های ضدقارچ و جلوگیری از انتقال چربی به شیشه لنز.
عینک ایمنی: شاید کلیشه‌ای باشد، ولی فقط دو چشم دارید، مراقب باشید.
پراکسید هیدروژن: همان محلولی که از داروخانه تهیه می‌کنید.
آمونیاک خانگی: یک گالن آمونیاک بدون رایحه از فروشگاه لوازم خانگی خریدم. ترجیحاً نوع بدون رایحه تهیه کنید. البته من هر دو نوع را استفاده کرده‌ام و تفاوتی در عملکرد ندیدم، اما وجود مواد شیمیایی اضافی روی پوشش لنز همیشه کمی نگران‌کننده است.
پنبه توپی
دستمال میکروفایبر مخصوص لنز: حتماً باید کاملاً تمیز باشد. دستمالی که در جیب یا کیف دوربین گذاشته‌اید مناسب نیست. هر نوع گرد و چربی روی این دستمال به سطح عدسی‌های داخلی منتقل می‌شود و باعث ناامیدی شدید می‌شود. من همیشه این دستمال‌ها را در کیسه پلاستیکی دربسته نگهداری می‌کنم و مرتب آن‌ها را تعویض می‌کنم.
دمنده لنز (Lens Poofer): من از دمنده Giotto Rocket Air Blaster به قیمت حدود ۱۰ دلار استفاده می‌کنم.
فنجان قهوه کافئین‌دار: انتخاب با خودتان.
موسیقی: پیشنهاد من آلبوم Tokyo Adagio از Charlie Haden یا Blue in Green از Alan Broadbent است.
خب، بزن بریم! برای این آموزش، من یک لنز Konica Hexanon AR 40mm f/1.8 قدیمی از یک فروشگاه محلی خریدم. در نگاه اول به نظر نمی‌رسید خیلی قارچی شده باشد...
اما وقتی نور به داخلش تابیدم، متوجه شدم که یک مورد شدید قارچ در گروه عدسی‌های عقب دارد. بدترین جای ممکن! چون این نوع قارچ قطعاً کیفیت تصویر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. قارچ روی سطح بیرونی عدسی عقب نبود — بلکه بین دو عدسی درون لنز رشد کرده بود.
وقت باز کردن لنز است. احتمالاً لنز شما دقیقاً مثل این لنز نخواهد بود، ولی روند کلی کار برای لنزهای قدیمی، فوکوس دستی و ساخت ژاپن مشابه است. شدیداً توصیه می‌کنم حین باز کردن، با دوربین از هر مرحله عکس بگیرید تا در زمان بستن دوباره به مشکل نخورید.
من با پیچ‌گوشتی JIS خودم، ۴ پیچ که مانت کرومی لنز را نگه داشته بودند باز کردم.
در این مورد، یکی از عناصر پشتی لنز به‌سادگی توی دستم افتاد. این یک قطعه شیشه‌ای بسیار نازک بود که خیلی راحت ممکن بود بشکنه. من معمولاً از یک پارچه نرم یا دستمال لنز استفاده می‌کنم تا همه رینگ‌ها و قطعات شیشه‌ای رو به‌ترتیب باز شدن، روش بچینم. خیلی مهمه که به شکل محدب یا مقعر بودن شیشه دقت کنی، تا وقتی خواستی دوباره قطعات رو ببندی، هیچ شکی در مورد جهت درستشون نداشته باشی.
با دقت به این عکس نگاه کن. می‌بینی اون تکه شیشه‌ای که هنوز داخل لنز مونده، همون قطعه‌ایه که کاملاً پر از قارچه. اولین تکه‌ای که درآوردم کمی قارچ روش بود، ولی اصلاً در حد تکه دوم نبود. حالا باید اون تکه آلوده رو هم دربیاریم.
ساختار این بخش از لنز یه حلقه فاصله‌گذار بین آخرین عنصر پشتی و عنصر داخلی داره. برای درآوردنش، کافیه لنز رو وارونه توی دستت بگیری. ممکنه لازم باشه کمی به جلوی لنز ضربه بزنی تا عنصر داخلی از جای خودش جدا بشه. مواظب باش چون بعضی وقتا ممکنه عنصر داخلی هم همراهش بیاد. توی این مورد نیومد. اگه حس کردی بیش از یه قطعه داره توی دستت می‌افته، سریعاً فریز شو!
بقیه لنز رو زمین بذار و خیلی با دقت بررسی کن چی دستته، چه قطعاتی‌ان و به چه ترتیبی بودن. بعد، هر قطعه رو با دقت روی پارچه‌ات بچین، طوری که هیچ قطعه فلزی یا شیشه دیگه‌ای به سطح شیشه‌ای اون عنصر تماس نداشته باشه. بعضی از عناصر داخلی روکش بسیار نرمی دارن که خیلی راحت خش می‌افته. البته یه خش سطحی خیلی فاجعه نیست ولی بهتره از اول پیشگیری کنی.
اینجا اون عنصر پشتیه که کاملاً از قارچ پوشیده شده. کل سطح مقعر شیشه رو گرفته. می‌بینی اطراف شیشه یک نوار مشکی هست؟ بعضی وقتا اون لایه سیاه موقع خیساندن شیشه، کنده یا پوسته‌پوسته میشه. این لایه مشکی برای کاهش بازتاب نور داخلیه. اگه دیدی داره جدا میشه، پیشنهاد می‌کنم کامل پاکش کنی و دوباره سیاه‌کاریش کنی. من با ماژیک مشکی (Sharpie) نتیجه خیلی خوبی گرفتم.
لبه‌های شیشه پولیش نشده هستن، پس جوهر ماژیک خیلی خوب بهش می‌چسبه. معمولاً دو تا سه بار روی اون ناحیه می‌کشم تا یک پوشش مشکی کامل بشه. می‌تونی از یه منبع نور قوی و جهت‌دار استفاده کنی تا از وسط لنز نور بتابه و لبه‌های شیشه رو بررسی کنی ببینی جایی رو جا ننداختی. مزیت ماژیک اینه که قطر شیشه رو تغییر نمی‌ده و باعث نمی‌شه قطعه دیگه جا نشه.
بریم سراغ قسمت هیجان‌انگیز: پاک کردن قارچ!
من از سرنگ‌های دارویی برای اندازه‌گیری محلول استفاده می‌کنم، ولی واقعاً لازم نیست. محلولمون از مقدار مساوی آب‌اکسیژنه (هیدروژن پراکسید) و آمونیاک ساخته میشه. قبلاً با درِ بطری آمونیاک اندازه‌گیری می‌کردم که راحت باشه. حتماً دستکش و عینک بزن و توی محیط با تهویه خوب کار کن چون بخارات آمونیاک واقعاً تند هستن.
برای هر درب بطری از یکی، به همون اندازه از اون یکی بریز، و همه‌چی درست پیش می‌ره. برای این پروژه کوچیک، فقط ۵ میلی‌لیتر از هرکدوم ریختم که در مجموع شد ۱۰ میلی‌لیتر. محلول رو خوب هم بزن. یه دستمال لنز یکبار مصرف یا مشابهش رو ته ظرف محلول بذار. این باعث میشه شیشه‌ها توی ظرف خط نیفتن.
خیلی آروم عنصر شیشه‌ای رو داخل محلول بذار. حداقل بذار ۲ دقیقه بمونه. ممکنه حباب‌هایی ببینی که نشون میده محلول داره قارچ‌ها رو می‌خوره. بعد از چند دقیقه، با یه پنبه نرم قارچ‌های باقی‌مونده رو به‌آرومی پاک کن. نباید فشار بدی – ما داریم قارچ رو شیمیایی پاک می‌کنیم نه مکانیکی.
اگه هنوز قارچ مونده، دوباره بندازش توی محلول و بیشتر بخیسونش. بعضی لنزها بودن که تا ۲۰ دقیقه طول کشید تا کامل پاک بشن (یادمه یه لنز Leica Summaron 3.5cm این‌طوری بود).
بعد از اینکه همه قارچ‌ها پاک شدن، عنصر شیشه‌ای رو ببر زیر شیر آب و روش آب بگیر. اصلاً نمالش، فقط بذار آب از دو طرف روش بریزه. وقتی محلول کاملاً شسته شد، با پُف‌دهنده لنز (Lens Poofer) قطره‌های آب رو پاک کن. بعد با یه دستمال میکروفایبر تمیز و خشک به‌آرومی شیشه رو خشک کن.
حالا شیشه رو زیر نور بررسی کن. از هر دو طرف و با زوایای مختلف نگاه کن که مطمئن شی هیچ قارچ یا لکه‌ای روش نیست. اگه تمیز بود، بگذارش روی یه پارچه میکروفایبر تمیز و روشو بپوشون تا خاک روش نشینه. این کار رو برای بقیه قطعات هم تکرار کن.
حالا وقتشه که لنز رو به عقب برگردونیم. اول، بدنه جلوی لنز رو تمیز کردم، گرد و غبار رو گرفتم و دیافراگم رو بررسی کردم. کاملاً سالم بود. بعد، بخش عقبی عناصر لنز رو دوباره نصب کردم. کاملاً شفاف و تمیز، همون‌طوری که باید باشه.
برای تمیز کردن حلقه دیافراگم، با یه مسواک و مایع ظرف‌شویی حسابی تمیزش کردم. یه لایه خیلی نازک از گریس ژاپنی شماره ۳۰ روی شیارها زدم تا کلیک‌کردن دیافراگم نرم و با دوام باشه. گریس Synthetic Moly هم جواب میده ولی باید مطمئن شی که ضد حرارته چون در غیر این‌صورت ممکنه توی روزای گرم تابستون ذوب شه و وارد قسمت‌های حساس لنز بشه.
پایه نصب پشتی لنز رو داخل الکل ایزوپروپیل ۹۱٪ انداختم و حسابی تمیزش کردم. هر لنز با مدل دیگه فرق داره که چطور مکانیزم دیافراگمش توی بخش پایه تعبیه شده. این لنز Konica همه اون قسمت‌ها رو داخل مونتاژ پایه لنز بسته. بعضی لنزها این‌طوری نیستن و اول باید اون قطعات جدا شن تا بتونی پایه رو جدا کنی.
در هر صورت، ساختار اون‌ها ساده‌ست. معمولاً شامل یه حلقه فلزی با فنر پیچشی بلند هستن که در حالت کشش نگهش می‌داره. اگه با لنزی روبه‌رو شدی که باید پایه‌ش رو باز کنی، فقط آروم پیش برو و از هر مرحله عکس بگیر. واقعاً چیز پیچیده‌ای نیست.
در نهایت، همه‌چیز دوباره سر جاش برگشت و لنز مثل روز اول شد. زمان کل فرآیند تمیزکاری: ۲ ساعت و ۱ دقیقه – این شامل زمانی میشه که برای گرفتن عکس‌های این پست هم صرف شد.
